Pracownia Starych Druków

Terminem stare druki

obejmujemy książki wydrukowane od połowy XV wieku (wynalezienie druku) aż do końca wieku XVIII. Księgozbiór starodruków Biblioteki Uniwersyteckiej obejmuje ok. 80.000 woluminów będąc jednym z większych księgozbiorów w Polsce. Książki, które się nań składają trafiły do naszej Biblioteki z trzech podstawowych źródeł :

• Starodruki zgromadzone w okresie organizowania Kaiser Wilhelm Bibliothek. Były to najczęściej dublety lub kolejne egzemplarze poszczególnych dzieł, przekazane przez wszystkie bardziej znaczące biblioteki niemieckie, m.in.: Bibliotekę Królewską w Berlinie, Bibliotekę Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie, biblioteki uniwersyteckie we Wrocławiu, Getyndze, Halle, Lipsku, Strassburgu; biblioteki publiczne w Gdańsku, Bremie, Wrocławiu i wiele innych. W tej grupie do najcenniejszych należą książki pochodzące z Biblioteki Liceum Hosianum, jako że w zbiorze tym znalazło się sporo starodruków polskich.
• Starodruki pochodzące z bibliotek szkół średnich Wielkopolski. W regionie do roku 1918 nie działała żadna wyższa polska uczelnia. Funkcjonowały natomiast znakomicie wyposażone z bogatą, sięgającą odległej przeszłości tradycją, szkoły średnie. W roku szkolnym 1932/33 ówczesny minister Oświecenia Publicznego wydał decyzję, by wszystkie starodruki przekazać bibliotekom szkół wyższych. W ten sposób trafiły do Biblioteki Uniwersyteckiej książki pochodzące z bibliotek gimnazjalnych m.in. w Poznaniu, Lesznie, Ostrowie, Chełmnie. Stanowią one obecnie najcenniejszą część naszych zbiorów. Z tej grupy starodruków pochodzi np. większość poloników XVI i XVII wieku.
• Starodruki, które wpłynęły do Biblioteki po II wojnie światowej. Są to starodruki pochodzące z przejętych księgozbiorów dworskich, wśród których znalazły się tak znamienite jak Biblioteka Mielżyńskich w Pawłowicach, Biblioteka Turnów w Objezierzu, Biblioteka Szelejewska. W tej grupie książek znalazła się też pewna ilość starodruków pochodzących z Muzeum Szkolnego we Lwowie.

Do najcenniejszych druków przechowywanych w Bibliotece należą: klocek z XVI-wiecznymi wydaniami poezji Jana Kochanowskiego, Chronica Mundi Hartmanna Schedla, XVI-wieczne wydania Biblii (Biblia brzeska, Biblia Leopolity, Biblia Jakuba Wujka) pięknie oprawiona Chronica Polonorum Macieja z Miechowa, O ziołach i moczi ich Stefana Falimirza, drugie wydanie dzieła Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbis coelestium, Statuty Jana Łaskiego, Kronika Marcina Bielskiego, jedyny zachowany egzemplarz pierwszej gramatyki języka litewskiego Grammatica Lituanica Daniela Kleina. Unikatowy charakter ma tzw. Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy. Wydany w 1486 w Strassburgu słownik łaciński pokryty jest odręcznymi notatkami Bartłomieja z Bydgoszczy pochodzącymi z początku XVI wieku. Stanowi dziś bezcenne źródło do historii języka polskiego. Wśród książek pochodzących z dawnych bibliotek dworskich na uwagę zasługują jednolicie oprawione XVIII-wieczne komplety Bibliotheque du Theatre, Bibliotheque des Romans oraz bogato ilustrowane albumy z widokami Francji, Włoch. Najpiękniejszym jest w tej grupie, wydrukowany w 1663 roku w Amsterdamie album Theatrum civitatum et admirandorum Italiae ozdobiony 35 rozkładowymi kolorowymi miedziorytami. Z ciekawszych proweniencji wymienić należy pojedyncze egzemplarze pochodzące z księgozbiorów Szymona Szymonowica, Władysława Reymonta, Juliana Ursyna Niemcewicza, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Marii Leszczyńskiej. 

Pracownia wyposażona jest w bogaty księgozbiór podręczny, szczegółowe katalogi. Starodruki udostępnia się wyłącznie w celach naukowych, po uzyskaniu zgody kierownika oddziału, w Czytelni Zbiorów Specjalnych w godz. 9.00 – 13.00. 

Bibliografia:

• Kawecka Z., Materiały do Katalogu inkunabułów Biblioteki Głównej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza. Poznań 1960;
• Cybertowicz J., Kowalewicz H., Katalog druków polskich XVI wieku Biblioteki Głównej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań 1963.