Granty Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu

Celem projektu jest konserwacja, opracowanie, digitalizacja i udostępnienie w formie elektronicznej kolekcji inkunabułów – najstarszych drukowanych książek ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, stanowiących fragment ruchomego dziedzictwa kulturowego Polski.

Objęty projektem zbiór liczy 445 dzieł drukowanych wydanych do końca 1500 r. (najstarszy egz. pochodzi z 1460 r.). Jest to, po bibliotekach kościelnych, największa tego typu kolekcja w bibliotekach publicznych Wielkopolski. Stanowi bezcenny fragment ruchomego dziedzictwa kulturowego Polski, unikatowy ze względu na ważne, historyczne proweniencje. Składają się nań przede wszystkim woluminy z dawnych bibliotek kolegium jezuitów w Poznaniu i poznańskiej Akademii Lubrańskiego, tworzące jednolitą i bezcenną pod względem historycznym kolekcję (która w XIX wieku stała się podstawą biblioteki poznańskiego Gimnazjum Marii Magdaleny, a w okresie międzywojennym trafiła do BUP). Drugą grupę stanowią inkunabuły pochodzące z wielkopolskich i pomorskich bibliotek klasztornych – benedyktynów w Lubinie i Mogilnie, bernardynów z Poznania, Kobylina i Bydgoszczy, cystersów z Paradyża, Obry, Koronowa i wielu innych. Ilościowo, trzecie miejsce pod względem proweniencji zajmują inkunabuły z bibliotek dawnych protestanckich gimnazjów Szczecina i Gorzowa Wlkp.

Większość inkunabułów wydrukowano w j. łacińskim, choć pojedyncze wydano także w j. niemieckim. Pod względem treściowym są to głównie dzieła z dziedziny szeroko pojętej niegdyś teologii (wydania Biblii, komentarzy i konkordancji biblijnych; zbiory kazań, edycje dzieł Ojców Kościoła, druki liturgiczne – mszały, brewiarze, agendy), prawa cywilnego i kanonicznego, historii, geografii, a także medycyny. Licznie reprezentowane są edycje klasyków starożytności: Cycerona, Juwenalisa, Plauta, Wergiliusza, Horacego oraz prekursorów humanizmu (Boccaccio, Petrarca). Nie brakuje również inkunabułowych poloników. Są więc w zbiorze wydania dzieł Marcina Polaka, Mikołaja z Błonia, Walentego z Zielonej Góry, Mateusza z Krakowa, a także unikatowy w świecie fragment tzw. Almanachu krakowskiego na rok 1500 (Inc. 370).

Inkunabuły pochodzą z najważniejszych europejskich oficyn drukarskich tamtych czasów. Co istotne, pod względem typograficznym ponad 12% tego zbioru (55 inkunabułów) to unikaty w skali kraju. Wiele z nich to rara, reprezentowane tylko w kilku lub kilkunastu egzemplarzach w zagranicznych bibliotekach, z czego 3 to światowe unikaty (np. wariantowe odbicie Mszału Miśnieńskiego, Lipsk 1500; najstarszy znany korektowy arkusz z oficyny Antona Kobergera, pochodzący z dzieła Pantheologia, Norymberga 1474).

Liczne inkunabuły to obiekty z dobrze zachowanymi, bogatymi iluminacjami i rubrykacjami. Część z nich jest bogato zdobiona drzeworytami (np. słynna Liber Chronicarum Hartmanna Schedla, Norymberga 1493, Inc. 216, Inc. 235), nierzadko kolorowanymi (np. Biblia w jęz. niemieckim, Norymberga 1483, Inc. 141).

Na kartach wielu z tych dzieł znajdują się liczne ślady pozostawione przez czytelników z minionych epok – podkreślenia, notatki, komentarze, w tym bezcenne marginalia w języku polskim. Najlepszym przykładem jest słownik łacińsko-polski, spisany przez bernardyna Bartłomieja z Bydgoszczy, w 1544 r. na kartach inkunabułu Vocabularius breviloquus (Strasburg 1488, Inc. 169). Liczy ponad 11 tys. haseł polskich i jest największym znanym tego rodzaju zbiorem do poł. XVI w. 

Wszystkie inkunabuły zostaną zdigitalizowane i udostępnione w ramach oddzielnej kolekcji na platformie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej w ramach otwartego dostępu, bez ograniczeń dla wszystkich zainteresowanych.

Przyznana kwota dofinansowania: 223 044,80 zł

Wartość projektu: 249 569,80 zł