W rekomendacjach UNESCO Recommendation on Open Science z 23 listopada 2021 r. Otwarta Nauka zdefiniowana została jako koncepcja obejmująca różne praktyki dzielenia się wynikami badań, zacieśniania współpracy naukowej, wymiany informacji z korzyścią dla nauki i społeczeństwa oraz otwierania procesu tworzenia i przekazywania wiedzy naukowej z uwzględnieniem podmiotów społecznych spoza kręgów naukowych. Kluczowe obszary otwartej nauki to:
- otwarty dostęp do publikacji,
- otwarte dane badawcze,
- otwarta komunikacja naukowa,
- oprogramowanie open source, open hardware,
- infrastruktura otwartej nauki,
- otwarta ewaluacja,
- otwarte zasoby edukacyjne,
- otwarty sposób angażowania społeczeństwa w naukę,
- otwartość na różnorodność wiedzy i jej źródeł.
Otwartość w nauce odwołuje się do swobodnej wymiany myśli i wiedzy oraz do weryfikowalności doświadczeń naukowych, jest także niezwykle ważnym elementem dobrych praktyk naukowych. Powstanie koncepcji Otwartej Nauki nie byłoby możliwe bez rozwoju nowoczesnych technologii pod koniec XX wieku. Przede wszystkim Internet wpłynął na sposób komunikacji pomiędzy badaczami oraz na upowszechnianie wyników badań naukowych.
Transparentność procesu badawczego – od etapu finansowania projektów badawczych, po zbieranie danych, udostępnianie danych, aż po publikowanie w otwartym dostępie – ma szczególne znaczenie w przypadku badań finansowanych ze środków publicznych. Jawność tego procesu potwierdza wiarygodność prowadzonych badań, wyklucza oszustwa naukowe oraz możliwość popełnienia plagiatu.
Obecnie, zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Edukacji i Nauki (dawniej MNiSW), poszczególne uczelnie i jednostki naukowe w Polsce przyjmują instytucjonalne polityki otwartości, czyli wytyczne dla autorów dotyczące publikowania w otwartym dostępie oraz udostępniania danych badawczych w otwartych repozytoriach.
Polecamy artykuł Natalii Gruenpeter, Kamień milowy w rekomendacjach UNESCO dot. otwartej nauki.