Polityka gromadzenia zbiorów

I. UWAGI WSTĘPNE
1. Celem zarządzania zasobami w systemie biblioteczno-informacyjnym UAM jest maksymalne zaspokojenie potrzeb naukowych, badawczych i dydaktycznych pracowników i studentów UAM poprzez pozyskiwanie lub organizowanie dostępów do właściwych materiałów bibliotecznych.

Zasady polityki gromadzenia mają określać ogólne kierunki gromadzenia, specjalizację, metody doboru oraz podział zadań pomiędzy biblioteki systemu.

2. Realizowana w systemie biblioteczno-informacyjnym UAM polityka gromadzenia uwzględnia:

• naukowy charakter Biblioteki Uniwersyteckiej jako największego księgozbioru w regionie i na terenie ziem północno-zachodnich Polski,
• porozumienia oraz ustalenia ogólnokrajowe i regionalne w zakresie równomiernego zaopatrzenia kraju w piśmiennictwo ze wszystkich dziedzin wiedzy, wg zasady specjalizacji poszczególnych bibliotek,
• kierunki studiów istniejące na uczelni oraz liczbę studentów,
• problematykę badań naukowych realizowanych na UAM,
• tradycyjnie ukształtowane kierunki specjalizacji zbiorów,
• archiwizowanie literatury regionalnej,
• dokumentowanie rozwoju poszczególnych dyscyplin wiedzy,
• rozwój technologii ułatwiających szeroki dostęp do wiedzy.

3. Ilekroć w dokumencie mówi się:

• System Biblioteczno-Informacyjny (SBI) – rozumie się: system biblioteczno-informacyjny UAM składający się z Biblioteki Uniwersyteckiej, bibliotek wydziałowych i innych,
• Biblioteka Uniwersytecka (BU) – rozumie się: zbiory centralne,
• Biblioteki Wydziałowe (BW) – rozumie się: zbiory bibliotek wydziałowych, instytutowych, zakładowych i innych jednostek organizacyjnych UAM,
• materiał biblioteczny – rozumie się go zgodnie z zapisami art. 5 Ustawy o bibliotekach.

II. KIERUNKI GROMADZENIA

1. Biblioteki SBI gromadzą piśmiennictwo odpowiadające wszystkim dyscyplinom naukowym i kierunkom kształcenia realizowanym na uczelni. Biblioteka Uniwersytecka organizuje dostęp do źródeł elektronicznych z tego zakresu.

2. Przedmiotem specjalizacji BU są następujące kierunki gromadzenia:

a) niemcoznawstwo – materiały biblioteczne dotyczące spraw niemieckich, ze szczególnym uwzględnieniem historii, filologii oraz nauk społecznych,
b) historia i etnologia,
c) literatura regionalna – materiały biblioteczne powstałe i opublikowane do roku 1953 włącznie na terenie Wielkopolski (w rozumieniu obecnego województwa wielkopolskiego i regionu w granicach historycznych – zob. Załącznik: mapa Podziały Wielkopolski w XIV-XIX w., na podst.: Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, Warszawa, PWN, 1992) oraz jej dotyczące,
d) literatura masońska – materiały biblioteczne dotyczące wszystkich aspektów działalności związków masońskich i paramasońskich.

3. Biblioteki SBI gromadzą, zgodnie z ogólnymi zasadami, wszystkie publikacje Wydawnictwa Naukowego UAM oraz wydawane przez jednostki organizacyjne uniwersytetu, a także – edytowane poza nimi – opracowania autorstwa pracowników uczelni.

4. SBI, poza publikacjami zawierającymi elementy wspólne z dyscyplinami uniwersyteckimi, nie gromadzi piśmiennictwa z dyscyplin i kierunków nierealizowanych na UAM (w tym szczególnie nauk: medycznych, rolniczych, technicznych), o ile nie znajdują się one w obszarze zainteresowań BW (w związku z prowadzonymi na wydziałach projektami czy kierunkami studiów wspólnymi z innymi uczelniami).

III. GROMADZENIE CZASOPISM
A. Czasopisma naukowe i bazy danych

1. Czasopisma polskie i zagraniczne (drukowane i elektroniczne) oraz bazy danych kupowane są centralnie dla wszystkich jednostek organizacyjnych UAM, w oparciu o sporządzone w BU, BW oraz innych jednostkach listy tytułowe, zgodnie z wymogami Ustawy Prawo zamówień publicznych i rozwiązaniami wewnętrznymi, w tym dotyczącymi zasad finansowania.

2. Czasopisma naukowe w SBI gromadzone są w jednym ciągu, z wyjątkiem uzasadnionych celami dydaktycznymi i badawczymi przypadków pozyskiwania większej liczby egzemplarzy.

3. Podstawę gromadzenia czasopism polskich w BU stanowi wpływ z EO. Gromadzi się czasopisma o zasięgu ogólnopolskim, a z regionalnych tylko wydawane na terenie Wielkopolski (por. pkt II.2c).

4. Poszczególne tytuły wprowadza się do zbiorów BU w jednym egzemplarzu. W uzasadnionych przypadkach KSiD może podjąć decyzję o gromadzeniu drugiego egzemplarza.

5. Decyzją KSiD polskie czasopisma naukowe (pozyskiwane przez EO) proponowane są w pierwszej kolejności BW, a następnie bibliotekom uczelni wyższych Poznania i innym odbiorcom.

6. SBI gromadzi czasopisma uczelniane, zwłaszcza uniwersyteckie, a także innych instytucji naukowych (np. PAN, instytutów naukowo-badawczych, archiwów, muzeów) zgodnie z obowiązującym profilem gromadzenia, uwzględniając ich poziom merytoryczny.

7. W przypadku równoczesnej edycji czasopisma w wersji elektronicznej i drukowanej zaleca się pozyskiwanie czasopism w wersji elektronicznej jako podstawowej, wersję drukowaną traktując jako uzupełniającą.

B. Czasopisma popularnonaukowe gromadzone są przede wszystkim w BU.

W BW dopuszcza się pozyskiwanie najbardziej poszukiwanych tytułów z zachowaniem zasady nieprzechowywania na stałe więcej niż jednego kompletnego ich ciągu.

C. Czasopisma społeczne, kulturalne, polityczne, wyznaniowe, sportowe itp. są gromadzone w BU i wybranych BW zgodnie z ich potrzebami.

D. Czasopisma (zeszyty) studenckie BU przekazuje do BW.

E. Czasopisma dla dzieci i młodzieży BU przekazuje do Biblioteki Raczyńskich.

F. Czasopisma reklamowo-informacyjne, handlowe oraz popularne, hobbystyczne, rozrywkowe, paranaukowe i o niskiej wartości merytorycznej nie są gromadzone.

G. Czasopisma na płytach gromadzi się wyłącznie w przypadku braku ich wersji online lub drukowanej. Płyty dodane do czasopism drukowanych są gromadzone wraz z nimi, o ile zawierają uzupełnienia lub rozszerzenia ich treści.

H. Dzienniki polskie i zagraniczne

1. Dzienniki polskie gromadzone są w BU i wybranych BW. Przedmiot gromadzenia stanowią:

a) wybrane gazety o zasięgu ogólnokrajowym w jednym ciągu, uzupełniane wersjami na innych nośnikach,
b) gazety z terenu Wielkopolski w dwóch ciągach.

W BU w przypadku gazet ogólnokrajowych eliminuje się wszystkie mutacje z wyjątkiem centralnej i wielkopolskiej. W przypadku gazet wielkopolskich ich mutacje gromadzi się w jednym ciągu.

2. Dzienniki zagraniczne

Pozyskuje się dla bieżącego użytkowania tylko wybrane tytuły zgodnie z potrzebami danej biblioteki.

IV. GROMADZENIE PODRĘCZNIKÓW

1. SBI gromadzi obowiązujące na UAM podręczniki wg zaleceń pracowników naukowych i wykładowców.

2. Podręczniki gromadzone są:

a) w BU:

• podręczniki ogólne (wykorzystywane na wielu kierunkach studiów) w liczbie nie większej niż 20 egz. jednego wydania do Księgozbioru Wypożyczalni (KW),
• podręczniki specjalistyczne (przeznaczone dla jednego kierunku studiów) w liczbie do 10 egz. do KW,

b) w BW w liczbie odpowiadającej potrzebom i liczbie studentów obsługiwanej jednostki organizacyjnej.

3. W BU gromadzi się po jednym egzemplarzu podstawowych podręczników dla potrzeb udostępniania prezencyjnego.

4. BU nie kupuje podręczników (książek, płyt) do nauki języków obcych, a otrzymane z EO lub darów przekazuje specjalistycznym BW lub innym bibliotekom Poznania.

5. BU nie gromadzi podręczników i skryptów wydawanych poza UAM, z wyjątkiem wyraźnie polecanych przez wykładowców jako obowiązujące lub zalecane.

6. Podręczniki dla szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych oferowane są BW, a następnie Publicznej Bibliotece Pedagogicznej.

7. Podręczniki specjalistyczne do przedmiotów zawodowych dla szkół średnich przekazywane są specjalistycznym szkołom czy instytucjom kształcenia zawodowego.

V. GROMADZENIE KSIĄŻEK NAUKOWYCH

A. Generalia

1. Przez pojęcie generaliów rozumie się: encyklopedie, słowniki, bibliografie, leksykony, kompendia, atlasy itp.

2. Obowiązek gromadzenia generaliów ze wszystkich dziedzin – z wyjątkiem wydań przeznaczonych dla dzieci i młodzieży – spoczywa na BU. W BW gromadzone są stosownie do ich specjalizacji.

B. Opracowania monograficzne

Wydawnictwa krajowe

1. Opracowania monograficzne – ogólne i szczegółowe – gromadzone są w BU na podstawie wpływu z EO. Wprowadzenie drugiego egzemplarza możliwe jest poprzez dary lub kupno na wniosek członków KSiD i ZBD bądź szczególne wskazanie użytkowników.

2. BW kupują monografie w liczbie stosownej do przewidywanego użytkowania.

3. Opracowania monograficzne wąskospecjalistyczne wpływające do BU (EO, dary) oferowane są w pierwszej kolejności BW, a następnie innym odbiorcom (zgodnie z pkt XV.3).

Wydawnictwa zagraniczne

4. Monografie zagraniczne gromadzone są przede wszystkim w BW drogą zakupów indywidualnych za środki własne, środki pozauczelniane pozyskiwane centralnie, środki przekazane przez posiadaczy grantów, prowadzoną wymianę, dary itp.

5. BU gromadzi zagraniczne wydawnictwa wielotomowe, kontynuacje, serie wydawnictw źródłowych, ogólne wydawnictwa wielotematyczne przydatne przedstawicielom różnych dyscyplin naukowych.

6. BU kupuje zagraniczne opracowania monograficzne wskazane przez bibliotekarzy dziedzinowych, pracowników nauki oraz realizuje wybrane propozycje zakupu składane przez użytkowników w ramach usługi „Zaproponuj kupno książki”.

C. Dysertacje

1. BU gromadzi wszelkie prace doktorskie powstałe na UAM w wersji online w ramach repozytorium AMUR.

2. Gromadzenie prac magisterskich w BW zależy od decyzji poszczególnych dziekanów lub kierowników właściwych instytutów.

D. Materiały konferencyjne

1. BU gromadzi materiały konferencji naukowych z nauk humanistycznych i społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki regionu.

2. BW gromadzą materiały konferencyjne zgodnie ze swoim profilem, uwzględniając ich poziom merytoryczny. Gromadzenie zależy od decyzji poszczególnych dziekanów lub kierowników właściwych instytutów.

3. Nie gromadzi się materiałów konferencyjnych zawierających jedynie abstrakty lub streszczenia wystąpień, z konferencji studenckich oraz popularnonaukowych.

VI. DOKUMENTY RZĄDOWE I UNII EUROPEJSKIEJ
1. BU i wybrane BW gromadzą dokumenty (czasopisma, raporty, monografie, inne opracowania) wydawane przez Sejm, Senat i Rząd RP oraz ich agendy, instytucje centralne o szczególnym znaczeniu dla państwa (w tym wybrane druki Głównego Urzędu Statystycznego), a także dokumenty Unii Europejskiej (zgodnie z profilem uczelni).

2. W BU ww. dokumenty gromadzone są w jednym egzemplarzu w wersji print.

W wersji drukowanej gromadzi się także materiał dotyczący Wielkopolski.

3. Przy wprowadzaniu do zbiorów BU pozostałych tego typu dokumentów (raporty, sprawozdania z programów unijnych i innych, działalności organizacji pozarządowych, agencji przedsiębiorczości, fundacji i innych) sprawdza się ich dostępność w wersjach online, które mają pierwszeństwo w stosunku do wersji drukowanych.

4. Druki Unii Europejskiej o szczegółowej tematyce przekazuje się właściwym BW, a następnie do Księgozbioru Centrum Dokumentacji Europejskiej w Bibliotece Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.

VII. LITERATURA POPULARNONAUKOWA

Literaturę popularnonaukową (polską i zagraniczną), wyłącznie o wysokim poziomie merytorycznym, gromadzi się w BU w ilości nie większej niż dwa egzemplarze, w BW – w ilości odpowiadającej potrzebom wydziałów.

VIII. LITERATURA PIĘKNA

A. Gromadzenie w BU

1. BU gromadzi literaturę piękną w wyborze. Głównym źródłem wpływu jest EO i w mniejszym stopniu dary. Tytuły poddawane są selekcji bieżącej, dokonywanej przez zespół polonistów i filologów, działający w ramach KSiD.

2. Literaturę piękną gromadzi się w jednym egzemplarzu. Większą ich liczbę oraz kolejne wydania wprowadza się wówczas, gdy są opatrzone wstępem krytycznym lub komentarzem.

3. Utwory prozatorskie gromadzi się według następujących kryteriów: autor ma związki z Wielkopolską, powieści zostały wydane w prestiżowych wydawnictwach bądź seriach, mają pozytywne recenzje lub rekomendacje autorytetów naukowych, mediów opiniotwórczych, zostały wznowione (w przypadku starszej literatury) bądź zekranizowane. Uzupełnia się kontynuacje (sagi, trylogie), wprowadza antologie opowiadań oraz tłumaczenia literatury w rzadkich językach (np. islandzki, turecki, pakistański).

Ścisłej selekcji podlega literatura typu chick-lit i powieści romansowe.

Literaturę dla dzieci i młodzieży – za wyjątkiem dzieł istotnych z punktu widzenia artystycznego, utworów autorstwa osób, dla których nie jest ona główną domeną działalności oraz komiksów – przekazuje się do Biblioteki Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej, a w następnej kolejności do Biblioteki Raczyńskich.

4. Kupno traktuje się jako wyłącznie uzupełniające źródło wpływu. Dopuszcza się zakup większej liczby egzemplarzy wydań laureatów światowych i polskich nagród literackich (np. Nobel, Nike), tytułów wydanych w ramach serii Biblioteka Narodowa (przynajmniej w trzech egzemplarzach) oraz utworów zalecanych jako lektury.

5. Nie gromadzi się literatury pięknej w językach obcych, z wyjątkiem klasyki literatury światowej oraz tłumaczeń dzieł autorów polskich.

6. Dzieła poetyckie gromadzi się według następujących kryteriów: dzieła zbiorowe (lub zebrane), wysokiej klasy artystycznej pojedyncze utwory autorskie, wydania autorów wielkopolskich oraz wydania tekstów nagrodzonych na regionalnych konkursach poetyckich. Zwraca się uwagę, czy autor jest członkiem Związku Literatów Polskich bądź laureatem prestiżowych nagród.

Inne publikacje poetyckie przekazywane są do Biblioteki Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej.

B. Gromadzenie w BW

1. Literaturę piękną gromadzą przede wszystkim biblioteki: Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej oraz Filologiczna NOVUM.

2. Literatura pozyskiwana jest z różnych źródeł wpływu z zachowaniem zasady wprowadzania do zbiorów niezbędnej jej ilości dostosowanej do faktycznego zapotrzebowania.

IX. KOMIKSY

BU i właściwe BW gromadzą wybrane tytuły komiksów oraz materiały biblioteczne na ich temat służące jako źródła pierwotne do prowadzenia badań naukowych i dydaktyki. Tytuły są poddawane selekcji bieżącej, dokonywanej przez zespół działający w ramach KSiD.

X. LIBERATURA

BU gromadzi – jako wydzieloną kolekcję – wybrane pozycje z liberatury jako źródła do prowadzenia badań naukowych. Źródłem wpływu jest EO oraz kupno.

XI. MIKROFILMY I NOŚNIKI ELEKTRONICZNE
BU pozyskuje materiały biblioteczne na mikrofilmach i nośnikach elektronicznych w przypadku, gdy zastępują, kontynuują lub uzupełniają własne materiały biblioteczne lub inne wartościowe materiały niedostępne na rynku księgarskim w postaci tradycyjnej.

XII. NADBITKI I ODBITKI

a) BU i BW nie gromadzą pojedynczych nadbitek i odbitek, z wyjątkiem sytuacji, gdy: biblioteka nie posiada publikacji z zamieszczonym oryginalnie tekstem,

b) egzemplarze opatrzone są wartościowymi dedykacjami (w BU przekazywane są do Oddziału Zbiorów Specjalnych).

XIII. GROMADZENIE ZBIORÓW SPECJALNYCH
1. Zbiory specjalne gromadzi się zasadniczo w BU, zgodnie z zasadami określonymi odrębnym zarządzeniem.

2. W BW gromadzi się następujące zbiory specjalne:

• w Bibliotece Katedry Muzykologii – nuty, płyty i taśmy,
• w bibliotekach: Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych, Wydziału Historycznego oraz Obserwatorium Astronomicznego – mapy i atlasy,
• w Bibliotece Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej – dokumenty życia społecznego o tematyce teatralnej i filmowej.

XIV. KRYTERIA POMOCNICZE STOSOWANE  W GROMADZENIU 

Przy podejmowaniu decyzji w sprawie doboru literatury do księgozbioru należy stosować kryteria pomocnicze, określające priorytety szczegółowych aspektów gromadzenia.

A. Źródło nabycia

1. Podstawowymi źródłami wpływów są:

a) dla BU: kupno, EO,
b) dla BW: kupno, wymiana.

2. Uzupełniającymi źródłami wpływów są:

a) dla BU: wymiana, dary,
b) dla BW: dary.

B. Język i alfabet publikacji (poza językiem polskim)

1. BU i BW gromadzą piśmiennictwo przede wszystkim w języku angielskim i niemieckim oraz francuskim i rosyjskim. Istnieje możliwość pozyskiwania piśmiennictwa uznanego za ważne i wskazanego przez użytkowników oraz wytypowanego przez bibliotekarzy dziedzinowych (a wydanego w innych językach), szczególnie z zakresu literatury i literaturoznawstwa, językoznawstwa, historii i geografii.

2. BW na kierunkach filologicznych gromadzą piśmiennictwo wydane w językach stanowiących przedmiot studiów.

3. Generalia w BU – głównie encyklopedie i słowniki – gromadzi się również w językach innych niż wymienione w pkt 1, jeśli stanowią one kierunek lub specjalizację na UAM.

4. Pozostałe materiały biblioteczne opublikowane w innych alfabetach niż łaciński, grecki i cyrylicki gromadzone są wyłącznie we właściwych BW.

C. Priorytet miejsca wydania (geograficzny)

1. W przypadku literatury zagranicznej nie stosuje się zasadniczo priorytetu miejsca wydania, uznając priorytet języka.

2. Kryterium miejsca wydania stosuje się wyjątkowo przy wyborze piśmiennictwa obcojęzycznego, dając pierwszeństwo pozycji wydanej na obszarze, dla którego dany język jest językiem właściwym.

3. Jako pomocniczy element stosowania kryterium miejsca wydania należy przyjmować rangę naukową ośrodka wydawniczego.

D. Kryterium chronologiczne

1. Nie wprowadza się do zbiorów materiałów bibliotecznych starszych niż pięcioletnie, z wyjątkiem tych o znaczącej wartości merytorycznej i historycznej.

2. Kryterium chronologiczne nie obowiązuje przy uzupełnianiu zapoczątkowanych ciągów wydawnictw wielotomowych, serii i czasopism.

3. Bez względu na datę wydania wprowadza się do zbiorów:

• publikacje wielkopolskie i dotyczące regionu,
• pierwsze wydania dzieł literackich,
• książki z dedykacjami, specjalnie oprawne, numerowane wydania bibliofilskie itp. wydania specjalne,
• egzemplarze zastępujące ważne merytorycznie lub literacko dzieła zagubione lub zniszczone.

E. Kryterium kompletności

1. Kryterium kompletności stosuje się wyłącznie w odniesieniu do gromadzonych polskich czasopism, wydawnictw zbiorowych i wielotomowych.

2. Nie wprowadza się do zbiorów materiałów wyłącznie z uwagi na przynależność do serii wydawniczej.

F. Kryterium liczby gromadzonych egzemplarzy

1. Naczelną zasadą jest gromadzenie piśmiennictwa w jednym egzemplarzu. Wyjątek stanowią:

• podręczniki,
• lektury,
• ciągi kontynuowane w więcej niż jednym egzemplarzu,
• regionalia,
• generalia,
• wskazane tytuły o szczególnej wartości.

2. W przypadku nieodpłatnego pozyskiwania materiałów dopuszcza się możliwość ich gromadzenia, przy dążeniu do zachowania naczelnej zasady niewprowadzania do zbiorów więcej niż dwóch egzemplarzy.

3. W sposób odrębny traktuje się w BU publikacje Wydawnictwa Naukowego UAM, wprowadzając je do zbiorów w dwóch egzemplarzach.

XV. POLITYKA ZAGOSPODAROWANIA DRUKÓW ZBĘDNYCH W BU 

1. Druki zbędne zagospodarowywane są przez Sekcję Zagospodarowania Druków Zbędnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami i zarządzeniami wewnętrznymi.

2. Źródła proweniencji druków zbędnych:

a) selekcja zbiorów zainwentaryzowanych,
b) selekcja zbiorów zabezpieczonych,
c) selekcja wpływów bieżących (EO, dary, wymiana).

3. Druki zbędne oferowane są kolejno:

a) właściwym BW,
b) innym jednostkom organizacyjnym uczelni,
c) zgodnie z podpisanymi porozumieniami:

• bibliotekom uczelni wyższych Poznania,
• Bibliotece Raczyńskich,
• Publicznej Bibliotece Pedagogicznej,
• Bibliotece Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych,
• innym jednostkom współpracującym z BU na zasadzie formalnych porozumień,
• innym bibliotekom naukowym Poznania,
• wybranym bibliotekom szkolnym Poznania,
• innym bibliotekom wielkopolskim,
• innym zainteresowanym bibliotekom z Polski i z zagranicy
• pozostałym zainteresowanym poprzez aukcję i kiermasze odbywające się na terenie biblioteki.

4. Pozostałe druki zbędne przekazywane są na makulaturę.

5. Sekcja Zagospodarowania Druków Zbędnych prowadzi widoczny na stronie domowej Biblioteki rejestr wybranych materiałów zbędnych (tzw. ofertę dubletów), na którego podstawie zainteresowane biblioteki i inne instytucje mogą zgłaszać zapotrzebowanie na druki.

UWAGI KOŃCOWE
1. Powyższe zasady polityki gromadzenia zbiorów winny być poddawane okresowym weryfikacjom, nie rzadziej niż raz na trzy lata.

2. Wszystkie występujące w praktyce, a nie wyszczególnione w „Polityce zarządzania zasobami…” przypadki, rozstrzygać należy z zachowaniem zasady ścisłej specjalizacji zbiorów SBI oraz przy współpracy ze środowiskiem użytkowników.